نزد عشایر كوچ‌رو جنوب، بهار كردی از 15 بهمن‌ماه و زمستان كردی از 15 آبان ماه آغاز می‌شود. آثار این نوع تقسیم‌بندی و تقویم برگرفته از سرشت طبیعت را هنوز می‌توان با وجود گذشت قرون متمادی، در رفتارهای زبانی اقوام ساكن زاگرس و پیرامون آن مشاهده كرد.
فصول مختلف سال در كردستان شامل به‌هار (بهار)، هاوین (تابستان)، پائیز (پاییز) و جستاین یا زستان (زمستان) است. برخی از طوایف كرد مانند شكری‌ها، شروع سال را اول پاییز می دانند و از اول پاییز تا پاییز سال بعد را یك سال‌ورز می‌گویند كه یك سال كشاورزی است.
ماه‌های كردی در طوایف مختلف، نام‌های گوناگون دارد كه در هر حال توصیفی از فصول مختلف سال و با الهام از زندگی گیاهان، جانوران و آداب كشاورزی و گله‌داری است.
فروردین ماه را «جژنانه» می‌گویند و ماه جشن است. از این ماه در برخی از نقاط كردنشین با عنوان «خاكه‌لیوه» نیز یاد می‌شود.
اردیبهشت ماه را «گولان» (ماه وسط بهار) یا «بانه‌مز» می‌گویند كه به معنای رفتن گوسفندان به ییلاق است. این ماه را «شیست باران» كه همان شست باران است، نیز می‌نامند. «باره‌بران» به معنای پرش قوچ و «تارا» نیز از دیگر نام‌های این ماه است. برخی معتقدند در این ماه انسان دچار تنبلی می‌شود و به خواب تمایل بیشتری پیدا می‌كند و اگر بخوابد تا آخر سال تنبل و بیكار خواهد بود. این ماه را در برخی از روستاها، «بخته‌باران» نیز می‌گویند و معتقدند كه بارش باران در این ماه قطعی نیست.
خرداد را «زردان» یا «ئاخر مانگ باهار» (ماه آخر بهار) می‌نامند. زردان به معنی زردی‌های و نشانه زرد شدن گیاه، به ویژه جو است. از همین رو این ماه جوزردان نیز نامیده می‌شود. در بعضی روستاها به این ماه «ئالف دروین» به معنی ماه جمع كردن علف، نیز می‌گویند.
تیرماه را «پوشیر» یا «ئه‌ول مانگ هاوین» (ماه اول تابستان) می‌گویند در این ماه، كار جدا كردن كاه از دانه گندم انجام می‌شود. اهالی معتقدند در این ماه گاو و گوسفندان زیای دچار مرگ و میر می‌شوند و از این‌رو نام دیگر این ماه در بین مردم «مندار مانگ» یا «مردار مانگ» است.
مردادماه را «گله‌لاویژ» یا «ناوراسی مانگ هاوین» (ماه وسط تابستان) نیز می‌گویند. «گه‌لاویژ» به معنی توده محصول و نیز نام ستاره‌ای است كه یك بار در این ماه و بار دیگر 45 روز پس از شروع زمستان در آسمان پدیدار می‌شود.
شهریورماه را «نوخشان» یا «ئاخر مانگ هاوین» (ماه آخر تابستان) می‌گویند. نوخشان به معنی بهره‌مند شدن است و مقصود بهره‌وری از زراعت و دام است. برخی به آن نوخشان به معنی بهره‌وری نو لقب داده‌اند. نام دیگر این ماه «خرامان» به معنی خرس‌ها است كه بساط خرمن‌كوبی در آن فراهم می‌شود.
مهرماه را «بران» می‌گویند. بر به دو معنی بهره و قوچ است. نام دیگر این ماه «رزه‌بر» به معنی بر و میوه، با توجه به مراسم انگورچینی است.
آبان را «خه‌رزان» كه همان خزان است می‌نامند. نام‌های دیگر این ماه «خزلور» به معنی برگ زرد و «باور» به معنی ماهی كه در آن برگ‌ریزان می‌شود، است. شكارچیان این ماه را «كوییوار» می‌نامند كه به معنای زمانی است كه كبك ها به نواحی گرمسیر كوچ می‌كنند.
آذرماه «ساران» نامیده می‌شود ساران به معنای سردی‌ها است. به این ماه «سه‌رماوز» به معنی وزیدن و آغاز سرما نیز می‌گویند.
دی‌ماه را «بقران» یا ئاول مانگ زستان» نیز می‌گویند. نام دیگر این ماه «بفرانبار» یا «بفرامبار» به معنی انبار برف است. «بفراوان» به معنی برف زیاد و «هول» به معنی اول زمستان است.
اسفندماه را برخی «ره‌شه‌مه» و «ئاخر مانگ زمستان» نیز می‌گویند و معتقدند كه در این ماه سیاهی از دل برف سر بر می‌آورد. این ماه را در برخی از مناطق كردستان نوروز ماه نامیده‌اند، از این‌رو مقدمات كشاورزی و خانه تكانی در این ماه انجام می‌شود.
در نقاط كردنشین دام‌داران تاریخ و سن خود را بر مبنای قشلاق و ییلاق تعیین می‌كنند و واحد شمارش زمان برای آنها ییلاق و قشلاق است، بیشتر محاسبات و روزشمار كردها، خورشیدی است و حساب قمری جز برای محاسبه ماه رمضان، عیدهای فطر، قربان و میلاد مسعود حضرت رسول (ص) چندان كاربردی ندارد. بخشی از حساب روزشمار آنها بر مبنای رومیاست.
ارسال نظر برای این مطلب
درباره ما
اطلاعات کاربری
هوآویآمار سایت